Co jest chronione prawem autorskim? Czy chroni mnie prawo autorskie?
Poniżej opisze zasady, które ustanowiono dla praw autorskich dla wszelkiego (prawie) rodzaju utworów. Na początek nadmienię, że aby skorzystać z prawa autorskiego nie musimy wykonywać żadnych dodatkowych czynności (tak jak ma to miejsce z korzystaniem z prawa patentowego gdzie trzeba opatentować wynalazek), prawo autorskie działa automatycznie po ustaleniu (tj. uzewnętrznieniu) swojego utworu – choćby był nie ukończony (Art.1 u.3). Jeśli jesteś artystą lub twórcą to powinieneś zapoznać się także z ustawą „o prawie autorskim i prawach pokrewnych” (sama nie podlega temu prawu – ustawy są wyłączone pomimo, że są jakby literaturą). Prawo autorskie obejmuje swoim zakresem (Art.1 u.1) utwory wyrażone słowem, symbolami i znakami graficznymi (literatura, kartografia, programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe). Państwa strona internetowa (jej treść) także jest chroniona prawami autorskimi (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie I SA/Kr 60/10).
Ustawa także w art. 4 określa wyłączone z prawa autorskiego utwory – są to: akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty oraz urzędowe materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe.
Ciekawym wyrażeniem użytym w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na które warto zwrócić uwagę, jest „inspiracja”. Czasami pomiędzy utworami jest cienka granica, którą określić można jako opracowanie cudzego utworu (wymagające zgody autora – czytaj: opłaty na jego rzecz) lub inspirację cudzym utworem, która w rozumieniu ustawy nie jest opracowaniem i zarazem podstawą do dochodzenia praw autorskich przez pierwotnego twórcę (art. 2 u.4). Opracowaniem cudzego utworu jest w szczególności jego tłumaczenie, adaptacja czy też przeróbka (to właśnie tutaj może dojść do nieporozumień inspiracja – przeróbka).
Należy zwrócić także uwagę, że twórcom należy się procent z dalszej odsprzedaży oryginału (nie tylko pierwszej ale i kolejnych) dokonywanych przez zawodowych handlarzy dziełami (Art. 19 ustawy). Producenci i importerzy urządzeń do odtwarzania i nagrywania materiałów filmowych bądź muzycznych oraz czystych płyt, taśm, kaset itp. są obowiązani płacić na rzecz związku artystów (np. ZAiKS) określony procent – przekłada się to oczywiście na ceny urządzeń – to klienci płacą te kwoty (pomimo zakupu filmu z którego oczywiście autor jest wynagradzany, płacimy dodatkowo przy zakupie sprzętu).
Jeśli jesteś posiadaczem urządzenia odbiorczego – np. telewizor i BlueRay to wolno Ci emitować np. zakupiony film także wśród szerszego grona odbiorców (gdy odbiornik znajduje się w miejscu ogólnodostępnym), pod warunkiem, że nie będziesz czerpał z tego korzyści (art. 24 ust. 2), pytanie co ze sklepami – tam emisja filmu wiązać się może z korzyściami bo zachęci do kupna odbiornika – tutaj ma zastosowanie art. 334 – „wolno korzystać z utworów w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu”.
Prawa autorskie wygasają po upływie 70 lat od śmierci autora (są też inne przypadki określone a art. 36). Pomimo wygaśnięcia praw autorskich instytucje rozpowszechniające utwory nie chronione już takim prawem są obowiązane do opłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości (art. 40).
Prawa autorskie można oczywiście przenieść na osobę trzecią na podstawie umowy – należy jednak w niej określić pola eksploatacji utworu (tzn. w jaki sposób będzie wykorzystywany) i zawarta umowa dotyczy jedynie takiego wykorzystania utworu. Dodatkowo przeniesienie umowne praw autorskich do utworu nie stanowi także przeniesienia egzemplarza utworu i na odwrót – więc jeśli z prawami autorskimi chcemy nabyć egzemplarz (np. oryginał rękopisu lub obraz to musimy sporządzić odpowiednie zapisy w umowie).
Blisko tematu o ochronie prawami autorskimi są zagadnienia prawa patentowego, z którymi także powinieneś się zapoznać.